Terapia poznawczo-behawioralna jest podejściem terapeutycznym łączącym założenia terapii behawioralnych z metodami terapii poznawczej wprowadzonej w latach 60 XX wieku przez Aarona Becka oraz Alberta Ellisa. Od tego czasu terapia CBT stale rozwija się w oparciu o liczne badania nad jej skutecznością. Oznacza to również, iż jest to podejście oparte o metody sprawdzone i potwierdzone naukowo.
Badania naukowe wykazują, że CBT jest skutecznym sposobem leczenia wielu różnych problemów i trudności, m.in. zaburzeń lękowych, depresyjnych, zaburzeńodżywiania, PTSD, zaburzeń osobowości, bezsenności, problemów związanych z bólem.
Terapia CBT jest adaptowana do wszystkich grup wiekowych – dzieci, młodzieży, dorosłych. Jest skuteczna zarówno w pracy bezpośredniej, jak również online.
Podstawowe założenia
Terapia w nurcie poznawczo-behawioralnym opiera się na konceptualizacji, czyli modelu obrazującym rozumienie problemów i objawów klienta w kontekście jego doświadczeń, przekonań oraz wzorców zachowań. Model ten tworzony jest we współpracy terapeuty i klienta przez cały czas trwania terapii.
Podstawowe założenie terapii CBT opierają się na wzajemnych zależnościach między naszymi myślami, emocjami, reakcjami fizjologicznymi i zachowaniami. Nasze zachowania lub sytuacje, które nas spotykają mogą wpłynąć na to, co myślimy, co z kolei może wywołać określoną reakcję emocjonalną. Innym przykładem tych zależności może być wpływ reakcji z naszego ciała na myśli i emocje – często w sytuacji choroby (np. przeziębienia) możemy zauważyć, że w naszej głowie pojawia się więcej negatywnych i pesymistycznych myśli, a nasze emocje pokrywają się z kiepskim stanem fizycznym. Jednym ze sposobów zobrazowania tych zależności jest w terapii CBT model kajzerki.
Model poznawczy
W terapii poznawczo-behawioralnej koncentrujemy się na tym, jakie znaczenia (interpretacje) ludzie nadają swoim doświadczeniom.
Proces interpretacji zdarzeń i świata wokół nas odbywa się nieustająco i przeważnie automatycznie. Nasze interpretacje i znaczenia, jakie nadajemy naszemu doświadczeniu wpływają na to, jak faktycznie postrzegamy świat i jak na niego reagujemy. Oznacza to, że to nie sytuacje lub zdarzenia wpływają na nasze emocje, ale sposób, w jaki je intrerpretujemy wywołuje cierpienie. Dobrym przykładem odzwierciedlającym to założenie jest to, w jaki sposób dwoje ludzi reaguje zupełnie różnymi emocjami i zachowaniami na dokładnie tą samą sytuację – wygłoszenie prezentacji przed grupą współpracowników u jednej osoby może powodować radość i ekscytację związane z myślą „Nie mogę się doczekać kiedy podzielę się wynikami moich badań”, a u innej lęk i chęć ucieczki z towarzyszącymi myślami „To straszne, na pewno powiem coś głupiego i wszyscy będą się ze mnie śmiać”.
Terapia CBT pomaga uświadamiać sobie te podstawowe zależności i zachęca do badania naszych myśli i interpretacji pod kątem ich racjonalności i oparcia o rzeczywiste fakty i dowody. Dzięki temu możemy odkryć jak wiele naszych interpretacji na temat rzeczywistości opiera się na błędnym rozumowaniu, nadmiernym uogólnianiu czy wyciąganiu pochopnych wniosków (czyli na tzw. zniekształceniach poznawczych). Model poznawczy zakłada, iż to zniekształcone myślenie (wpływające na nasze emocje i zachowania) jest wspólną cechą wszystkich zaburzeń psychicznych.
W trakcie terapii klient uczy się rozpoznawania swoich automatycznych myśli i leżących u ich podstawy przekonań kluczowych, a następnie różnych sposobów i technik pracy nad zmianą treści poznawczych.